Mevsim değişikliği kimi insanlar için sevinçle karşılanan bir olayken kimileri çeşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalabiliyor. Mevsimler değişirken vücudumuzda da bazı değişikliklerin yaşandığı doğru. Temelde bu etkilerin sebebi ani sıcaklık ve nem oranı değişimi. Bazen vücudumuz değişen koşullara uyum sağlamakta zorlanabiliyor. Yazdan kışa, kıştan yaza geçerken görülen olumsuz etkilerin başında bağışıklık sorunları, uyku düzeninin bozulması, hareketsizlik ve psikolojik etkiler geliyor.
Mevsim değişikliği bağışıklık sistemini etkileyebilir
Bağışıklık sistemi üzerinde değişen sıcaklıkların etkisi olabilir. Sıcağa ya da soğuğa karşı vücudun hızlı uyum sağlayamaması, giysi seçimleri, klima ya da diğer ısı kaynaklarının sebep olabileceği sağlık sorunları ve stres faktörü, mevsim değişimi zamanlarında daha kolay hastalanmanıza neden olabilir.
Gerçekte mevsim geçişlerinin insanları hasta ettiğine dair yeterli bir kanıt yoktur. Yapılan çalışmalar bazı hastalıkların kış mevsiminde arttığını göstermektedir. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Daha net şekilde ifade etmek gerekirse, vücudu olumsuz etkileyen ana sebep havadaki ısı ve nem değişimidir. Havanın aniden ısınıp soğuması, sabah ve akşam saatlerinde yüksek sıcaklık farkları vücudun uyum sağlayamaması ile hastalık riskini arttırır. Beslenme değişiklikleri, uyku düzeninde bozulmalar yaşanabilir. Bu durum da vücudun direncini düşürebilir.
Bahar aylarına geçişte sosyal aktivitelerin artması ve bir anda çok sayıda insanın aynı ortamda bulunması, kışın kapalı alan zorunluluğu gibi durumlar da salgınları tetikleyebilir. Temelde bağışıklık sistemi birçok farklı faktöre bağlı olsa da hava değişimlerinde tedbirli olmak sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır.
Bağışıklık Sistemi Nedir, Nasıl Çalışır, Nasıl Korunur ve Desteklenir? Sorusunu ele aldığımız içeriğimize bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Mevsimle birlikte değişen uyku düzeni
İdeal bir uyku için sirkadiyen ritim önemlidir. Mevsim değişikliği ile maruz kalınan ışık etkisi devreye girer ve sirkadiyen ritmi etkiler. Normalde insan biyolojik ritmi, mevsim kaynaklı aydınlık karanlık döngüsüne uyum sağlayabilir. Fakat kış aylarında uzayan geceler ve doğal ışığın azalması nedeniyle melatonin üretiminde değişiklikler yaşanır. Bu durumda insanların çoğu, kış aylarında yazın olduğundan daha geç yatma eğilimi gösterir.
Yaz aylarında ise doğal ışık kaynağının artması, hareket ve enerji artışı ile uykuyu düzenlemek daha kolaydır. Fakat burada da devreye, artan sosyal aktivite süreleri ve sıcaklık etkisi girer. Görüldüğü gibi yaz ve kış mevsimleri uyku kalitesinde farklı değişimlere neden olabilir.
Uyku ortamında ideal ısı ve nem ayarı, yapay ışık kaynaklarının sınırlandırılması, düzenli egzersiz gibi yöntemlerle uyku kalitenizi koruyabilirsiniz.
Susuz kalmaya neden olabilir
Mevsim değişikliklerinde vücudun uyum sağlamakta zorlandığı diğer bir konu su içme alışkanlıklarıdır. Sonbahar ve kış aylarında su tüketimi azalabilir. Vücut daha az ihtiyaç duysa da gerçekte su alımını azaltmamak gerekir. Havadaki nem oranın düşmesi, iç mekân ısı kaynaklarının sebep olduğu kuruluk burun ve boğaz sağlığını olumsuz etkileyebilir. Ciltte kuruluk başta olmak üzere farklı sağlık sorunlarına sebep olabilir.
Yaz başlarken yaşanan ani sıcaklık değişimi de dehidrasyona neden olabilir. Vücudun susuzluk etkilerine maruz kalmaması için su alımı arttırılmalı, beslenmede sıvı gıdalara daha çok yer verilmelidir.
Hava değişiminin psikolojik etkileri
Şimdiye kadar hep fizyolojik etkilerden bahsettik. Hâlbuki mevsim değişikliği çoğu zaman adaptasyonu zorlayan psikolojik etkileriyle gelir. Mutlaka sizin de kendinizi şunlardan biriyle tanımladığınız olmuştur: yaz insanı, kış insanı ve bahar insanı… Kimilerini uzayan günler ve güneşli hava iyi hissettirirken bazıları da yağmurlu ve kapalı bir havada daha mutlu olduğunu ifade eder.
Ani sıcaklık değişimleri, azalan doğal ışık, uyku sorunu, iştah azalması gibi etkilerle birlikte kişinin ruhsal durumunu bozabilir. Bu durum mevsimsel duygudurum bozukluğu olarak tanımlanır. Genellikle toplumların büyük kısmında kış aylarında görülür. Hastalıkta kış aylarında aşırı yemek yeme, kilo artışı, enerji kaybı ve aşırı uyku gibi durumlar yaşanır.
Mevsim Değişikliklerin Olumsuz Etkileri Nelerdir? Sorusunu ele aldığımız içeriğimize bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Egzersiz rutini değişebilir
Havaların ısınmasıyla birlikte genellikle daha aktif bir yaşam tarzına geçiş yapılır. Açık hava etkinlikleri, piknikler, konserler artar. Açık hava yürüyüşleri, koşu, yüzme gibi dışarıda yapabileceğiniz egzersiz seçenekleri çoğalır. Yazın hareketten alıkoyan yüksek sıcaklık gibi bir faktör olsa da genellikle kışa kıyasla daha aktif olunur.
Ani sıcaklık değişiklikleri sırasında vücut henüz uyum sağlamadan yoğun egzersizler yapılmamalıdır. Sağlık problemleri yaşamamak için dengeli bir egzersiz planı uygulanması önerilir.
Yazdan kışa geçişlerde rutin bozulabilir. Dışarıda egzersiz yapmak zorlaşır. Kışın değişen ruh hali ve etkilenen bağışıklık sistemiyle mücadele edebilmek için aktif kalmak önemlidir. Motivasyon ve ani hareket kaybı yaşamamak için kapalı salonlar tercih edilerek egzersiz alışkanlığı sürdürülebilir.
Kaynak:
- http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/duyurular/toplum%20icin/Mevsim_Degisimi.pdf
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8987173/ Seasonal changes in immune function – PubMed (nih.gov)
- https://www.e-psikiyatri.com/mevsimsel-duygudurum-bozuklugu
